Monday, April 30, 2007

DBM – Akdeniz Dans Haritası

Danse Bassin Méditerranée (DBM), Akdeniz havzasında çağdaş dans ve sahne sanatlarının gelişimine hareket kazandırmayı amaçlayan, bağımsız ve üyelik sistemine dayalı bir oluşum. Akdeniz havzası temelli olanlar başta olmak üzere, Avrupa ve dünyanın diğer bölgelerinden sanatçılar ve sanatla ilişkili meslek grupları arasında iletişimi teşvik etmeyi ve ağ oluşumlarının hayata geçmesini kolaylaştırmayı amaçlıyor. Bunun yanı sıra sanatsal alışveriş ve işbirliği imkanlarını artıran organizasyonlara, üyeleri tarafından hayata geçirilen etkinlik ve yapımlara destek veriyor.

DBM, uzun süredir çeşitli kesimlerce telaffuz edilen bir ihtiyaca cevaben, Avrupa Kültür Vakfı’nın desteği ile, Akdeniz bölgesinde çağdaş dans alanında faaliyet gösteren tüm kişi, kurum, etkinlik ve oluşumları içeren bir haritalandırma projesi üzerinde çalışıyor. Projenin amacı, çağdaş dans odaklı dans okulu, dans bölümü, koreograf, topluluk, eleştirmen, araştırmacı, kuramcı, festival, etkinlik, sahne ve çalışma mekanı, fon kaynağı, dernek, girişim ve oluşumların tamamını kapsayan, bütünlüklü bir veritabanı oluşturmak. Toplanan bilgiler DBM’in yeni web-sitesinde isteyen herkesin kullanımına açık olacağı gibi, yorum, ek ve güncellemelere elverişli ve esnek bir yapı çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılacak.

Proje kapsamında yer alan ülkeler: Arnavutluk, Bosna & Hersek, Cezayir, Ermenistan, Fas, Filistin, Hırvatistan, Karadağ, Kıbrıs, Libya, Lübnan, Malta, Mısır, Sırbistan, Slovenya, Suriye, Tunus, Türkiye, Ürdün ve Yunanistan. DBM, bu ülkelerin her biri için, çağdaş dansın ülkedeki güncel durumuna ilişkin tespitlerde bulunmak üzere bir yazar ve veritabanının oluşturulmasına yardımcı olmak üzere bir araştırmacı ile işbirliği içinde çalışıyor. Bu bağlamda, projenin Türkiye ayağı Aylin Kalem ve Şafak Uysal tarafından yürütülmekte.

Harita, hazırlık aşamasını takiben, ilk olarak 8-10 Haziran 2007 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleşecek olan 4. DBM Yıllık Toplantısı çerçevesinde sunuma açılacak.

Eğer Türkiye’de, çağdaş dans alanında faaliyet gösteriyorsanız, (1) birlik, dernek ve girişimler; (2) dans okulları ve bölümler; (3) topluluklar; (4) koreograflar; (5) festival ve etkinlikler; (6) sahneler; (7) yazar, eleştirmen, araştırmacı ve kuramcılar; (8) fon kaynakları; ve (9) çalışma mekanı ve rezidanslar kategorilerinden birisi kapsamında DBM – Akdeniz Dans Haritası’nda yer almak üzere Şafak Uysal (safak@laboratuar.org) ile iletişime geçmeniz yeterli.

Sunday, April 29, 2007

Absent Interface

A collaborative project of a series of events on “Bodies and Technologies”
(Barcelona, Vienna, Zagreb and Istanbul)

www.absentinterfaces.blogspot.com

PARTNER NODES:
TanzQuartier Wien (Vienna): http://www.tqw.at/
L'animal a l'esquena (Celra/ Girona): http://www.lanimal.org/
Centre for Dramatic Arts (Zagreb): http://www.cdu.hr/
Bodig (Istanbul): http://www.bodig.org/

STEERING GROUP (partner affiliation):
Daniel Aschwanden (TanzQuartier Wien/ Bilderwerfer)
Andrea Bozic
Toni Cots (L'animal a l'esquena)
Scott deLahunta
Ivana Ivkovic (Centre for Drama Arts)
Aylin Kalem (Bodig)

L'entre-deux - interactive installation



The Piece

L’entre-deux (in-between) is an interactive video installation conceived by Aylin Kalem, co-designed with Denis Juge and programmed by Anne Prugnon.


Programme Note

There are two sets of short videos on the projection –one on various parts and organs of the body, and the other on various types of mechanical tools and objects. These two types of videos are presented side by side in two separate windows. Although the intention is not to offer direct similarities between the body films and the object films, the viewer may note some resemblances between the movements, forms, colours and textures of the two windows on the projection. The selection of the videos is done by the computer on a random basis within a certain limited possibilities. However, the user may interact by using the mouse and have a certain effect on the randomness of the selection.


Operation

The installation operates on a CD-Rom programmed with Director 8,5 and consists of digitally formatted film. The CD-Rom may run and operate on a limited randomness in relation to interactivity between the two sets of films. The system is also open to the interference of the user of the mouse which affects the system and thus, the selection of the films.


The Concept

This installation is based on the body-machine relationship. This relation is re-visited in a contemporary fashion with the introduction of the ‘cyborg’ phenomena although it has been one of the primary concerns of the humanity since its birth. Human kind used various tools in order to survive and is transformed by using them and is evolved into the following centuries. These tools served as prostheses or extensions of the body, augmented the capacities of the body and thus provided an altered perception of the world. The body is constantly experiencing a particular corporeality within the human-machine interaction.

This work is just a simple suggestion of a personal contemplation of the body in a more or less voyeuristic fashion. The viewer may also control the videos by using the mouse, forwarding or rewinding, accelerating or slowing down the film of the body, thus having a certain control of the movement. The possibility to control the videos of the body is a kind of an invitation to identify oneself with the body on the screen displayed side by side with the films of the tools. The focus is concentrated on the minimal, uncontrolled and involuntary movements of the body proposing a tension caused by the body’s continuous re-adjustment so as to emphasize the vulnerability but also the adaptability of the flesh. In some of the shots the skin and the bones are traversing the camera, getting in and out of the frame, appearing and disappearing, playing with ideas of presence and absence, thus leaving its memory behind, by the act of comparing, on the images of the tools.


Presented at:



"Beden-ek" / Kargart, Istanbul, 17-29 March 07

"Sinopale" / Contemporary Art Biennial, Sinop, Aug. 06

"TECHNE 06" / International Istanbul Digital Performance Platform, Istanbul, 17-22 Apr. 06

"METU Dance Festival" / Ankara, March 04

"3rd Performance Days" / dags+ & Bilgi Univ., Istanbul, June 03

TECHNE 06



International Istanbul Digital Performance Platform
17-22 April 2006
www.techneplatform.org
TECHNE 06 :an international platform on digital performance*
www.techneplatform.org

organized by :TECHNE digital performance platform**

mission :to promote the field of digital performance in Istanbul, to present Istanbul as a channel between east and west, international networking, collaboration, exchange

date :17-22 April 2006

place :Istanbul

edition :first

type :alternative, independent, non-profit

overlapping event :IETM meeting in Istanbul 19-23 April (org. by European Cultural Association)

theme :designing perception***

activities :interactive installations, performances, workshops, seminars, working groups and presentations

artists from :France, Holland, England, Austria, Spain, Portugal, Croatia, Latvia, Turkey

venues :Bilsar, Akbank Sanat, Çatı Dance Studio, Istanbul Bilgi University, Istanbul Technical University

partners :Dutch Consulate, Institut Français d’Istanbul, British Council, Bilsar, Akbank Sanat, IKSV (Istanbul Foundation for Culture and Arts), Istanbul Bilgi University, Çatı – Hareket Project, Ministry of Culture of Croatia, IARTES, NEC, Cultur Porto.

contact :aylin kalem
aylinkalem@techne-net.org
+90 532 276 92 29




* TECHNE 06 International Istanbul Digital Performance Platform focuses on digital performative arts. Body-based artistic works exploring human interaction with new interfaces will be included in the programme.


** TECHNE Digital Performance Platform is an Istanbul based initiative that aims at exploring new potentials of expression and production in digital performance. It was founded in 2003 by an interdisciplinary group of artists and researchers specializing in dance, performance, design and digital technologies. With a firm conviction that art and technology are two inseparable entities, TECHNE founders decided to organize themselves in order to introduce digital performance to the contemporary Turkish art scene.

TECHNE seeks to create an international network of artists, researchers and engineers, and to cooperate with similar organizations in order to enliven the contemporary arts milieu in Turkey, a crucial locale with a firm foot in Europe but one that also extends to the “non-western” world. The main focus here is on collaboration and exchange with the other art locales, especially ones that are not regularly part of the global art circuits.

Since its inception, TECHNE has been a pioneer in the promotion of performative digital arts in Turkey. In this vein, it has made practical as well as theoretical contributions by staging performances, exhibiting interactive installations and organizing seminars inland and abroad. It equally involved itself in local and international art networks and initiated a dialogue amongst a wide array of actors in the fields of art and digital technologies. By doing so, it created a local awareness of digital performance in Turkey as well as drawing the attention of international arts community to Istanbul as a new creative scene.

*** Theme: Designing Perception
We are living in an age where mankind is capable of designing its evolution. The developments in the fields of robotics, biotechnology and informatics provided extensions for humans. The human perception is being altered by attaching, inserting and connecting technologies. The perception has become the object of design. We are thus, in a critical phase in the history of mankind, in terms of how to design the perception and how to evolve through the future. Scientists and artists are the protagonists in this process, mutually inspiring each other. The symbiosis of art and technology has regained an inevitable role within the imagination-realisation cycle in the human evolution process. With this impulse, TECHNE emphasizing the cultural diversity of viewpoints promotes works and researches in the integration of art and technology conceived around the theme of designing perception.

TECHNE 06; the first edition of International Istanbul Digital Performance Platform took place in 17-22 April 2006 in six venues with 6 workshops, 2 workshop presentations, an exhibition of 12 interactive installations, 2 live performances, 3 working groups, 3 seminars, 6 artist presentations and 2 project meetings, in Istanbul. 30 artists from 11 different countries participated to the platform. 23 artists are hosted in Istanbul.

TECHNE 06 EVENTS:
Installations
Deleted Messages - Ana Husman (Croatia)Demokino - Davide Grassi (Slovenia)El Dibuixant – Marcel.li Antunez Roca (Spain)Raplapla - Lynn Pook, Julien Clauss (France)Simulacrum Populi – Jaanis Garancs (Latvia)Triptychos - Nick Rothwell (UK)Kırkbeşlik - Sinan Aşcıoğlu ITU TBT Lab (Turkey)LightBeat - Burçkaan Gürgün (Turkey)GeoViz - Sabanci Univ. Grafics Lab (Turkey)Bridge Project - Elif Ayiter (Turkey)TypoSonicMirror - Yıldız Technical University (Turkey)L’entre-deux - Aylin Kalem - TECHNE (Turkey)PerformancesSWAP-PROJECT – Swap (Portugal)Just Marking –Özlem Alkış, Pep Garrigues, Ekmel Ertan - TECHNE (Turkey)Workhops"Dance and Media Technologies" - Johannes Birringer (Germany)"Videodance" - ANOMOS-Armando Menicacci, Emanuele Quinz (France)"My Body is an Immersive Space" - SWAP-João Costa, Rudolfo Quintas, Tiago Dionisio (Portugal)"The Interactive Body" - SWAP-João Costa (Portugal)"Virtual Surgery on Audiovisual Space Tissues" - RIXC - Jaanis Garancs (Latvia)"Systematurgy" - Marcel.li Antunez Roca (Spain)Seminars“Media Technologies” – Johannes Birringer (Germany)“Digital Performance” in Europe (projects, institutes, groups) - Scott deLahunta (Holland), ANOMOS - Armando Menicacci (France)Softwares for Stage: “Isadora ve LifeForms” - ANOMOS-Armando Menicacci (France)Presentations of ProjectsANOMOS/MOSIGN - Emanuele Quinz (Fransa) “Transpermia” - Marcel.li Antunez Roca (İspanya) “Audio-tactiles installations” - Lynn Pook (France) “Interactive Installations” – SWAP (Portugal)“Multimedia Installations” - Jaanis Garancs (Latvia)“Blind Date. Developing a Multisensorial Interfacing Experience” - Isabel Valverde (Portugal) “Narrativity and Presence/Absence” - Andrea Bozic (Croatia)Workshop Presentations"Dance and Media Technologies" - Johannes Birringer (Germany)"Videodance" - ANOMOS-Armando Menicacci, Emanuele Quinz (France)Working Groups“Designing Perception”- mod.by Aylin Kalem. Emanuele Quinz, Isabel Valverde, Joao Costa“Meeting at the Margins: Researcher and Artist” – mod.by Ekmel Ertan. Marcel.li Antunez Roca, Rudolfo Quintas, Oguzhan Ozcan“Staging New Media – why technology questions dramaturgy and changes the status of the audience”- mod.by Hilde Teuchies. Armendo Menicacci, Eric Joris
TECHNE 06 PARTICIPANTS:
Ana HusmanAndrea Bozic Armando MenicacciAylin Kalem Burçkaan Gürgün Daniel Aschwanden Davide GrassiEkmel Ertan Emanuele Quinz Eric JorisJoao Costa Hilde Teuchies Isabel Valverde Ivana Ivkovic Jaanis Garancs
Johannes Birringer
Julien Clauss Lynn Pook Marcel.li Antunez Roca Nick Rothwell Oğuzhan Özcan Özlem AlkışPep GarriguesRudolfo Quintas Sabancı University Computer Graphics Laboratory Scott deLahunta Sinan Aşçıoğlu (İTU TBT Lab) Tiago Dionisio
Elif Ayiter

TECHNE 06 VENUES:
Bilsar BuildingMeşrutiyet cad. 164 Beyoğlu (Beyoğlu Belediyesi karşısı)
AKBANK SANATIstiklal Cad. 14-18 Beyoğlu
Çatı Dance StudioIstiklal Cad. Sadri Alışık sokak. 33 B-Blok, kat:1, d: 4 BeyoğluIstanbul Bilgi University – Kuştepe CampusManagement of Performing Artsİnönü cad. 23, Kuştepe – ŞişliIstanbul Bilgi University – Dolapdere CampusÇizgi AtölyeIstanbul Technical University – Taşkışla CampusTaşkışla, Taksim






Attended festivals in 2006


Montpellierdanse 06



28 Juin


17h00 GRAF – Filiz Sızanlı, Mustafa Kaplan / Taldans (Théâtre du Hangar)


18h30 MAMOOTOT – Ohad Naharin / Batsheva Dance Company (Studio Bagouet)


20h30 HELL – Emio Greco (Opéra Berlioz)



29 Juin


20h30 ZAHRBAT – Kader Attou (Opéra Comédie)


22h30 DOUBLE DEUX – Gilles Jobin (Cour des Ursulines)



30 Juin


18h30 HUWA – Radhouane El Meddeb (Théatre du Hangar)


20h30 REGI – Boris Charmatz (Théâtre de Grammont)



1 Juillet


19h00 BLEU DE TERRE ROUGE – Rita Quaglia, Lluis Ayet (Studio Bagouet)


20h30 D’UN SOIR UN JOUR – Anne-Teresa de Keersmaeker / Rosas (Opéra Berlioz)



2 Juillet


19h00 TITRE PROVISOIRE / UN AN APRES…– Nacera Belaza (Théâtre de Grammont)


21h00 HA ! HA ! – Maguy Marin (Opéra Comédie)



3 Juillet


16h30 SMALA BB - Khalid Benghrib (Théâtre du Hangar)



4 Juillet


18h30 AKABI – Aydın Teker (Théâtre de Grammont)


20h30 IMPRESSING THE CZAR – William Forsythe / Ballet Royal de Flandre (Opéra Berlioz)



Biennale de la danse de Lyon 2006



20 Septembre


19h30 METAPOLIS II – Frédéric Flamand / Ballet National de Marseille (Opéra de Lyon)



21 Septembre


12h30 EXTRACORPO - Joao Saldanha / Atelier de Coreografia (Le Rectangle)


18h30 PAPER SHIP – Esra Yurttut / Noland (Opéra de Lyon)


20h30 OTHER DANCES, CLOSER, FANCY FREE - Benjamin Millepied & Company (Maison de la Danse)



22 Septembre


18h30 CHATHA – Aicha M’barek & Hafiz Dhaou ( C. C. National de Rillieux-la-Pape)


20h30 LA CHAMBRE D’ISABELLA – Jan Lauwers & Needcompany (Théâtre de la Croix-Rousse)






Monaco Dance Forum 2006




11 Décembre


20h30 PURUSHARTHA – J. Palazhy / Attakkalari (Théâtre des Variétés)



12 Décembre


20h30 PEPLUM – Cie Nasser Martin-Gousset (Grimaldi Forum)



13 Décembre


15h00 KONNECTING SOULS – Franck2Louise (Opéra de Monte-Carlo)


20h30 22…& HOW LONG DOES THE SUBJECT … - Bill T. Jones & Trisha Brown (Grimaldi Forum)



14 Décembre


20h30 Farruquito y Familia (Grimaldi Forum)



15 Décembre


18h00 LONE EPIC, LULA & THE SAILOR… - Louise Lecavalier (Opéra de Monte-Carlo)


20h30 LA CITE RADIEUSE – Fréderic Flamand / Ballet National de Marseille (Grimaldi Forum)

DANS EDEN ŞEHİR: LYON - Trendsetter - Nov.06





...ve İstanbul’dan bir “Kağıt Gemi”




Aylin Kalem

9-30 Eylül 2006 tarihlerinde bu yıl on ikincisinin gerçekleştiği Lyon Dans Bienali’ne beş kıtadan, 29 kentten topluluklar katıldı. Fransa’nın bu tarihi şehrinde 600 sanatçı 33 farklı mekanda 156 gösteriyle yer aldı. Ayrıca 15 dünya prömiyeri, halka açık paneller, profesyoneller arası buluşmalar, film gösterimleri, sergiler, tematik partiler ve 4500 katılımcısıyla Lyon sokaklarında “defile” adı altında düzenlenen bütün halkın katıldığı geçit töreni düzenlendi. Bu büyük organizasyona İstanbul’dan Noland adlı genç bir dans topluluğu “Kağıt Gemi” isimli koreografisiyle, Çıplak Ayaklar Dans Kumpanyası geçit içinde yer alarak ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Devlet Konservatuarı öğretim üyesi Prof. Şebnem Aksan “Türkiye’de dans ve çağdaş konumu” konulu bir konuşmayla katıldı.


Bienalin tarihi:


1984’te, Lyon Fourvière Festivali’nin ardından düzenlenmeye başlanan Lyon Dans Bienali, ilk yılında, henüz doğmakta olan çağdaş dans alanının yeni ifade biçimlerini sunmakla başlamış. 1986’da ise çağdaş dansın ilham aldığı diğer alanlara da odaklanmış. Bir sonraki bienalde ise dansın tüm şehirde halka açık yerlerde kutlanmasına önem verilmiş ve halkın da katılabileceği balolar, partiler düzenlenmiş. 90’lı yıllar ise dansa, sanatsal statüsünü korumakla beraber popüler bir boyut kazandırmayı hedeflemiş. 1996’dan bu yana ise tüm halkı içine alan bir geçit törenine önem verilmiş. Bu geçiti düzenlemenin gerisinde bienalin kurucusu ve sanat yönetmeni Guy Darmet’nin Rio’ya yaptığı yolculuk var. Darmet, buradan “ütopik, naif, idealist” bir fikirle döndüğünü belirtiyor: “insanları buluşturmak, onlara birlikte var olma arzusunu aşılamak.” Bu amaçla düzenlenen geçit artık Lyon’un bir simgesi haline dönüşüyor.



Bu yıl:


Guy Darmet dünya nüfusunun %50’sinin kentlerde yaşadığı gerçeğinden yola çıkarak bu yılın temasını “kentler” olarak seçmiş ve kentin her köşesine, entelektüel veya sosyal herhangi bir sınır gözetmeksizin dansı sokmayı amaçlamış. Bu çerçevede, kullanılan 20 tiyatronun yanı sıra sinema, alışveriş merkezleri, pazar yerleri, sokaklar gibi her kesimden insanın katılacağı mekanları da belirleyerek şehirdeki pek çok kurumu bu büyük ve kapsamlı organizasyona dahil etmişler. Program dört ana başlık altında gruplanmış: Kent oluşumu danslar, dansın yaşamın kalbini oluşturduğu kentler, koreografi ve çağdaş mimari arasındaki ilişki ve halka açık mekanda sergilenen danslar.



Türkiye’den “Kağıt Gemi”


Noland ise bu yıl bienale İstanbul’u taşıdı. Sanat yönetmenliğini Esra Yurttut ve Burak Kolcu’nun üstlendiği Noland çok genç bir oluşum. 2004’te kurulan topluluk İstanbul ve Ankara’da “Saat kaç?”, “İki”, “5i 1 yerde” adlı koreografilerini sergiledi. “Kağıt Gemi”de Esra Yurttut ve Kerem Kelebek dansetti. Müziklerini özgün olarak Emre Nişancı, Özgür Kurcan ve Orkun Öker gerçekleştirmiş. Video görüntüleri ise Burak Kolcu’ya ait.




“Kağıt Gemi” İstanbul’un gelecek ve gelenek arasında sıkışmış, umursamaz gibi görünen ama aslında hala kuvvetle birilerinin çocuğu, birilerinin torunu olan genç neslini yansıtıyor. Yaşamın hızla değişen biçimi ve artan temposu ona geçmişi unutturuyor gibi gözükse de kaybetmenin verdiği şokla çöküş ve farklı bir bilinçle yeniden uyanışını anlatıyor. Bunun ardından kağıt gemiyle başlayan bilinmeze doğru bir yolculuk başlıyor.



Bu hikayenin aktarılma sürecinde sunulan küçük bölümlerde iki dansçının çizdiği kişilikler aslında aynı zamanda da İstanbul’un kendisini anlatıyor. Rutin iş hayatından dolayı yorgun; trafikte, otobüste, aynı zamanda da gelecek ve geçmiş arasında sıkışmış; ikili ilişkilerde ürkek, çekingen, acemi; stresten, güvensizlikten ve zapt edemediği enerjisinden dolayı kavgacı; hiç büyümeyen çocuksu haliyle kırılgan… Bu iki genç, içinde geçmişi, pişmanlığı, vurdumduymazlığı eritip birlikte beyaz bir umuda dönüştürdükleri kağıt gemileriyle yeni bir yolculuğa çıkıyorlar. Belki de daha insancıl ve basit bir yaşama doğru.



Kare bir kağıt ya da peçete bulduğumuzda çocukluktan gelen bir alışkanlıkla hemen hemen herkesin yapmayı öğrendiği kağıt gemi. Çocukluğumuzun sade, beyaz ama küçük de olsa bir zaman ve emek gerektiren ritüeli. Noland bize “Kağıt Gemi”yle bu koşuşturma üzerine kurulu kent hayatında durup geçmişe bir an bakmayı ve geleceğe doğru yolculukta geçmişin izlerini yanımızda taşımayı öneriyor. İddialı bir tavır takınmadan sadece durup bakmayı, paylaşmayı, birlikte bir şeyler inşa etmeyi ve edinimleri birlikte götürmeyi hatırlatıyor.




www.bienale-de-lyon.org

Monaco Dance Forum 06 - Trendsetter - Feb.07

Bill T. Jones, "22"



Aylin Kalem


Fransız Rivierası ve İtalya arasında bulunan Monaco Prensliği, içinde barındırdığı Monte Carlo bölgesiyle birlikte dik ve yüksek kayalıklar arasından denizin maviliğine uzanan mücevher niteliğinde bir masal ülkesi. Bütün dünyanın özellikle efsanevi Prenses Grace ile tanıdığı ve şimdilerde 32 bin nüfuslu bu özel küçük VIP ülkesi yıl boyunca gerçekleştirdiği sanatsal ve kültürel etkinliklerle dünyanın dikkatini üzerine çekmeye devam ediyor. Monaco Sarayı, saray gibi oteller, yat limanı, Monte Carlo Casino – Opera Garnier ve şehrin içinden geçen ünlü Formula 1 parkuru ile Monaco, kendini dünyanın diğer gerçekliklerinden sıyırmış adeta ütopik bir ülke. Öylesine bakımlı, düzenli ve temiz bir yer ki kendinizi dışarıda değil içeride hissediyorsunuz. Hele bir de Noel ve Yılbaşı arifesinde giderseniz bir avuç noel süsü gibi sunulan bu küçük prenslik kendinizi, özenerek bezenmiş büyük bir alışveriş merkezi veya disneyland stüdyolarında hissettiriyor. Keskin uçurumlar arasından aşağıya kayan bir slalom kayakçısının çizdiği yollar veya hareketli kayalıklardan aşağı yolunu bulan bir su akıntısı gibi düzenlenmiş sokaklar sizi sürekli sürprizlerle karşılaştırıp bu minicik ama labirentvari ülkede her an kaybolacakmışsınız hissini veriyor. Doğal güzelliğin ve insan eliyle şekillenen yapay dünyanın birleşerek sunduğu tuhaf bir deneyim Monaco.



2000’den bu yana iki yılda bir düzenlenen Monaco Dance Forum (MDF) da aynen bu ülke gibi dans dünyası için tuhaf bir mücevher. Bu kadar steril ve VIP ortamda dans adına çağdaş ve yenilikçi yaklaşımların nasıl oluştuğuna ve sergilendiğine hayretle bakıyorsunuz.



MDF genel anlamda dans ve dansın etrafındaki tüm disiplinlerle oluşturulan çalışmalara yer verse de özellikle de ‘dans ve yeni teknolojiler’ alanına gösterdiği özen ve bu uzmanlık çerçevesinde oluşturduğu etkinlikleriyle dünyanın sayılı organizasyonlarından. Dolayısıyla bu bienale sadece Avrupa’nın değil tüm dünyanın “dijital dans” (dijital teknolojiler kullanılarak üretilmiş dans çalışmaları) öncüleri -sanatçı, kuramcı ve araştırmacıları- akın ediyor. Bilgisayar programlarının, robotların, bedene yerleştirilen algılayıcıların, yapay zekanın, çeşitli hareket yakalama sistemlerinin (Motion Capture), bedene odaklı deneyim tasarımlarının araştırıldığı ve uygulandığı bu özel bienal dans alanına geniş ufuklar açıyor.



Prenslik adeta geçmişe ait saray mesenliği geleneğini devam ettiriyor. 1998 yılında Prenses Caroline ve Monte Carlo Balesi’nin başkoreografı Jean-Christophe Maillot’nun –ki kendisi 2005’te Uluslararası İstanbul Müzik Festivali kapsamında Monte Carlo Balesi tarafından sergilenen “Külkedisi” balesinin koreografı olarak İstanbul’daydı- girişimiyle ön hazırlıklarına başlanan MDF 2000’den son olarak 7-16 Aralık 2006’ta düzenlenen dördüncüsüne kadar dansa gösterdiği ütopik yaklaşımıyla ve sanatçılara verdiği destekle tanınıyor.



Pek çok kurum desteğiyle sanatçılara projelerinde destek olmak amacıyla çeşitli ödüller veriliyor. Yeni teknolojilerle sahneyi donatan Brezilya’dan Ivani Santana sahne üzerinde robotların kullanılacağı gelecek projesini geliştirmek üzere bir destek ödülü aldı. MDF ile özdeşleşen Nijinski ödülünü ise bu kez, yaşamboyu dansa olan katkılarından dolayı dans tarihinde bir mihenk taşı Trisha Brown aldı. Trisha Brown özellikle altmışlı yıllarda performans sanatının öncü çalışmaları arasında bulunan Judson Dance Theater’ın da kurucularından. Brown, Yvonne Rainer gibi dansı şehrin heryerine taşımak ve yerçekimini sorgulayan çalışmalarında bir binanın dış yan yüzeyine dik olarak yürümek gibi özellikle o dönem için oldukça provokatif izler bıraktı. MDF 06’ya ise Bill T. Jones ile birlikte paylaştığı bir programla katıldı.



Bienalin “dijital dans” sorumlusu Philippe Baudelot programın hazırlanma sürecini şöyle dile getirdi: Genel olarak MDF’yi dünyayı dolaşarak oluşturuyoruz. Takip ettiğimiz ve aslında risk alarak başladığımız parçaların dışında. Çoğunluğunu sanatçıları bulmaya çalışarak oluşturuyoruz. Dosyalarını görüp sonra da işlerini izlemeye gidiyoruz. Bazı ülkelerde 3 günlük platformlarda 15-20 gösteri izliyoruz. Seçim çok zor oluyor tabii. Yeni teknolojiler bölümü için ise durum farklı. Daha rastlantısal gelişiyor. Workshoplar esnasında ‘work in progress’leri izleyebiliyorum. Nottingham’da gördüğüm Jayachandran Palazhy ve Jaime del Val’in işlerini bu yolla programa aldık. Ya da sanatçılarla birebir görüşüp araştırmalarını izliyoruz. (Aralık 2005’te Nottingham Radiator Festival sırasında Johannes Birringer tarafından düzenlenen Digital Cultures Lab’da pek çok sanatçı ve araştırmacı 10 günlük bir çalışma gerçekleştirmişti. Philippe Baudelot geçtiğimiz Nisan’da İstanbul’da düzenlenen TECHNE 06 kapsamında da İstanbul’a gelip sanatçıların işlerini izleyip gelecek yıllar için işbirliği içine girdi.) Dolayısıyla, MDF’nin programını işleri görerek, sanatçılarla görüşerek oluşturuyoruz. Özellikle yeni ve bilinmeyen sanatçıları bulmaya gayret ederek Fransa’da gösterilen eserlere yenilik getirmeyi amaçlıyoruz. Genelde aynı sanatçıların işleri dolaşıyor. Biz bu anlamda yenilik getirmeyi amaçlıyoruz. Her ne kadar da daha çok yeni teknolojilerle özdeşleştirilsek de MDF her şeyden önce bir dans bienalidir. Yeni teknolojilerle yapılan işlerde de sunulan eser her şeyden önce bir dans işi olmalı. Biz bu programa ‘Danse numérique’ (dijital dans) adını versek de bu daha çok gazetecilere yönelik ve eğitimsel amaçla kullanılan bir terim. Bütün gösterileri tek bir programda topluyoruz, sınıflandırma bakımından bir ayırım yapmıyoruz. Programda bu yıl genel anlamda pek çok dans ve yeni teknolojiler işleri yer alıyor.



MDF genel dans seyircisine yönelik uluslararası bir bienal olmanın yanında aynı zamanda da bu alanın profesyonellerine yönelik gerçek bir forum niteliğinde. Dünyanın dört bir yanından koreograf, dansçı, topluluk, eğitimci, öğrenci, yapımcı ve küratörleri buluşturan yapısıyla dansa çeşitli disiplenlerle yaklaşan bir eğilimi var. Halka yönelik gösteri, buluşma, sunum ve konferansların yanı sıra MDF’nin çok önemli bir parçasını belki de asıl kimliğini oluşturan dans profesyonellerine yönelik organizasyonların düzenlenmesi. Onlara projelerini sunmaları, proje partnerleri bulmaları, kendi aralarında fikir alışverişlerinde bulunmalarını, deneyimlerini aktarmalarını sağlayan buluşmalar düzenleniyor. MDF sadece 2004’teki programında 1842 profesyonel katılımcı ağırlamış ve beş günde 10 000 seyirciye ulaşmış.



Önceleri daha kapalı bir yaklaşımla tek mekanda sadece Grimaldi Forum’da düzenlenen etkinlikler MDF 2006’da Monaco’nun çeşitli yerlerine dağıldı. Bunda amaç etkinlikleri şehrin içine taşımak ve yaymak. Grimaldi Forum’un yanı sıra Hôtel de Paris, Hôtel Hermitage, Opéra de Monte-Carlo, le Sporting d’Hiver, CCAM, Théâtre des Variétés... gibi mekanlara yayılarak festival ülkenin sakinleriyle de buluştu. Yabancı katılımcılar da bu değişiklik sayesinde prensliğin bir köşesinden diğerine, kah tırmanarak kah sarp kayalıklardaki veya otellerin farklı seviyelerdeki çıkış kapılarına çıkan asansörlere binerek bu ilginç coğrafyada dolaşma imkanı yakaladı. Hatta, yılın 300 günü güneşli geçen ılıman iklimli sahil ülkesinde, Aralık ayında denizin maviliğini parlatarak sunan güneş sayesinde bazı cesur katılımcılar cazibeye yenik düşüp kendilerini denize bıraktılar.





MDF’den üç çalışma:



Nasser Martin-Gousset


Peplum, 11-15 Aralık tarihlerinde sergilenen gösteriler arasında en kapsamlı, başarılı ve akılda kalanı. Peplum, Shakespeare’in Antonius ve Kleopatra’sının Richard Burton ile Liz Taylor’ın sinemadaki yorumu üzerine kurulu. Bu gösteride aşk, tutku ve çöküş temaları “kitsch” ve “queer” niteliklerle ele alınıyor.



Mısırlı bir baba ve Korsikalı bir anneden dünyaya gelen ve Fransa’da yaşayan koreograf Nasser Martin-Gousset belki de melez geçmişinin etkisiyle özgün bir stil yakalamış. İçinde tarihsel ve ironik yaklaşımın izlerinin görüldüğü Peplum bütünsel bir sahne işine dönüşmüş. Sinema, dans, canlı müzik, söz, performans ve eş-zamanlı projeksiyonda işlenmiş imajlar da kullanılarak 80’lerin pop estetiğine bu çağdan bir atıf. Sahnenin neredeyse bütününü kaplayan merdivenler ise Roma döneminin ihtişamlı yapılarını da yansıtırken arkada projeksiyonda Antonius ve Kleopatra filminden görüntüler içinde Elizabeth Taylor ve Richard Burton’ı izlemek ortak kültürel belleği harekete geçiriyor; sinema estetiği ise popüler kültürü bu sahne işine direkt taşıyor.



Josef Nadj ve Sasha Waltz’ın eski dansçılarından olan Martin-Gousset’nin dansçılar için yarattığı beden dili herbiri için özgün ve dinamik. Cinsellik, çıplaklık, fantazi, delirium ve çöküş dansçıların sahnedeki güçlü duruşlarıyla güçlü bir şekilde yansıtılıyor. Eşzamanlı işlenmiş imajlar ise dansçıları kimi zaman çölde kum altında kaybolan bedenlere kimi zamanda kan kırmızı bir göle dönüştürüyor.



Bill T. Jones ve Trisha Brown


Üzerinde en çok konuşulan bir başka gösteri ise Bill T. Jones ve Trisha Brown’ın Arizona State University ‘motion capture’ araştırma birimi, Holywood’un animasyon ve “Yüzüklerin Efendisi” gibi filmlerinin oluşturulmasını sağlayan “Motion Systems” firması ve Amerikalı multimedia sanatçıları Paul Kaiser ile Shelley Eshkar, ve yapay zeka araştırmacısı Marc Downie’nin işbirliğiyle gerçekleştirilen büyük projeydi. Ancak üzerinde konuşulması sanatsal yapısından çok yapım masrafının 1,5 milyon dolara patlaması yüzündendi. Bu rakam özellikle dans profesyonelleri arasında büyük tepkiye yol açtı çünkü genel kanı eklemlenen teknolojinin korografların sanatsal yaratılarına pek birşey katmadığıydı. Ancak görsel estetik bakımından sahnenin önünü tamamıyla kaplayan tülden yansıtma perdesinin üzerindeki üç boyutlu hareket eden imajlar sahne üzerindeki dansçılarla iç içe girip bize neyin fiziksel neyin sanal olduğunu unutturan bir etki sundu. İşin “zor” ve “masraflı” tarafı ise daha çok dansçıların üzerinde bulunan ‘motion system’ noktacıklarının hareketi eş-zamanlı algılayarak sese ve görüntülere müdahale etmesindeydi. Bill T. Jones 22’de çağdaş bir ‘öykü anlatıcısı’ niteliğinde matematiksel ve tekrara dayalı bir kurgu ile 22 kısa hareket sekansını tekrar tekrar ele alırken içiçe geçmiş hikayelerden örülü sözlü bir anlatı da bu koreografiye eşlik ediyordu. İçinde kara mizahın ve absürd geleneğinin izlerini barındıran anlatı koreografın yine sosyal statü ve ırka olan hassas tavrıyla fakir bir ailenin açlığını dile getiren çocuğunun annesi tarafından kafasının koparılıp pişirilip babasına akşam yemeği olarak sunulmasını anlatıyordu. Bu modern efsane niteliğindeki anlatıyla Amerika’nın sayılı öncü koreograflarından Bill T. Jones’un karizmatik sahne duruşu bu işin performatif niteliğini öne çıkardı.



Trisha Brown’ın How long does the subject linger on the edge of the volume adlı koreografisi ise dansçıların giydiği kırmızı ve mavi taytlarla sergiledikleri modern anlayışta tipik bir Trisha Brown sahnelemesiydi. Dansçıların oluşturduğu soyut imgelerin öndeki üç boyutlu grafiklerle birleştiği bir işti. Ancak gösterinin ertesi günü Trisha Brown’ın dans profesyonelleriyle buluştuğu bir oturumda kendisinin bu ‘motion capture’ sistemiyle sadece üç hafta çalışabildiğinden ve asıl zamanın bu sistemi geliştirmek için kullanıldığından yakınması bu pahalı projenin yine tepki görmesine neden oldu.



Bu gösterinin ardından Arizona State University (ASU), MDF’nin katkılarından dolayı ve Prenses Caroline onuruna 40 kişilik küçük bir gala yemeği düzenledi. Prenses, bienal direktörleri, Trisha Brown ve Bill T. Jones, ASU üyeleri, Amerikalı mesenler ve kısıtlı gazetecilerden oluşan bu VIP protokolü Hotel Hermitage’ın Belle Epoque salonunda gerçekleşti. Prenses Caroline’in içeri girişinin ayakta beklenilmesinden sonra prensesin masasına oturmasıyla hep birlikte oturuldu. Gösterinin ihtişamına karşın bu oldukça sakin, özenli ve sade bir davet oldu.

"Dolap" - Radikal - 16.04.07





Çağdaş dansta ince ayar.

Mustafa Kaplan ve Filiz Sızanlı “Dolap”ı garajistanbul’da yeniden sergiliyorlar.

Aylin Kalem

Mustafa Kaplan ve Filiz Sızanlı, Türkiye’de ‘bağımsız’ çağdaş dansın gelişme sürecindeki en önemli aktörlerinden. Koreograf ve dansçı ikili, yurtdışında pek çok festival ve çeşitli organizasyonlarda ortak çalışmalarını sergileyerek ‘özgün’ yaklaşımlarıyla beğeni toplamaya devam ediyorlar. “Dolap” ise uluslararası platformda ikilinin adını duyurmaya başladığı ilk çalışma. Aralık 2000’de İstanbul’da, Dulcinea’da ilk gösteriminden sonra, birkaç yurtiçi temsili hariç, 15’ten fazla ülkede (Avrupa dışında Fas ve Japonya’da) yaklaşık 30 farklı organizasyonda sergilendi. “Dolap” İstanbul’dan sonra Torino ve Belgrad’a gidiyor.





İki dansçı ve bir buzdolabından oluşan koreografik ama sürprizlere de açık bir trio“Dolap”. Dansçıların birbirlerine dolabı itmeleri, kimi zaman altında kalmaları, üstüne çıkmaları ve birlikte yere düşmeleriyle oyunun seyirciyi hop oturtup hop kaldıran kimi zaman da güldüren bir çekiciliği var. Tehlike ve son anda kurtulmalarla oluşturulan gerilim ve şimdi nasıl bir oyun kurulacak soruları seyircinin dikkatini sonuna dek ayakta tutmayı başarıyor.





İnce ayarlı, matematiksel, ritmik, sistematik, mekanik, minimal ama kümülatif bir yapı üzerine kurulu “Dolap”ta, yerçekimi, momentum, denge ve denge-dışı harketlerin kullanımı ve bunların arasındaki ilişkinin mekan-zamansal kurgusu işin dramatik yapısını oluşturuyor. Bir süre sonra, eylemlerin gitgide çeşitlendirilerek yinelenmeleriyle oluşan ‘yabancılaşma’ etkisiyle sahnede iki dansçı bir dolap yerine üç kütle algılanıyor. Dolap insana, dansçılar ise makineye yaklaşarak ortalarda bir yerlerde buluşuyorlar. Üçlü bir mekanizma gibi hareket etmeleriyle özne/nesne, organik/inorganik, insan/makine gibi ‘ikili karşıtlıklar’ın ayrımındaki çizgi bulanıklaşıyor ya da kimi zaman kutuplar yer değiştiriyor.





Ancak, her ne kadar da kostümlerin ve aksiyonların aynı olması dansçılar arasındaki cinsiyet ayırımının ortadan kalkmasına neden olsa da ayrı ayrı dolapla yapılan düetlerde dansçıların dolapla kurdukları ilişkiler bize ince ayarda cinsiyet farkına dair bir şeyler söylüyor. Bu bölümlerde kadın ve erkek dünyasının farkı hissediliyor: Mustafa Kaplan dolabın kapağını söküp başının üzerinde dengede tutarak mekanda yol alması sayesinde strüktürün ayrıştırılıp mekanda kayarak yer değiştirmesi ve farklı düzlemlerde kompozisyon oluşturmasına neden oluyor. Bu bölüm kimi zaman dolabın solosu gibi algılanabiliyor. Filiz Sızanlı ise kapaksız bir kutu gibi yere yatırılmış dolabın içinde ‘var-yok’ arasındaki o kısa anın gerilimini yaratarak kendi bedenini ayrıştırıp nesnelleştiriyor. Kaplan nispeten dışa dönük ve mekanda biçimsel bir kompozisyon sunarken Sızanlı ise içe dönük bir yaklaşımla, dolabın içini nesne bedeniyle keşfediyor.





“Dolap”ta hayranlık uyandıran bir unsur da bedenlerin koca dolabı idare etmelerindeki becerileri. Akrobasi niteliğinde, bedenin hızlı ağırlık değişimleri, dolabı top gibi birbirlerine atıp tutmaları ve en son ana kadar dolabın üzerlerine düşmesine izin vermeleri bir tür virtüözlük göstergesi. Bir yandan da zanaat yoluyla kurulan bir ilişkiyi anlatıyor sanki. Zanaatçinin kullandığı aletle bütünleştiği hatta gitgide yaptığı şeye dönüştüğü bir ilişki gibi...





Oyun başlatma, bozma, oyundan çıkma, yeni bir oyun kurma ve bırakma döngüsü içindeki “Dolap”ın canlı müziğini ise bendenlerin ve dolabın yere düşüşleri, dolabın ayaklara çarpması ve koli bantının açılma sesleri oluşturuyor.



Çağdaş dansın bu ince ayarlı işini izleme fırsatını 16-17 Nisan’da garajistanbul’da yakalayabilirsiniz.





















"Güneşli Pazartesi" - Radikal - 10.04.07




Erkeklerin dünyasına dair bir ‘fiziksel tiyatro’ çalışması.



Şafak Uysal ve Bedirhan Dehmen Güneşli Pazartesi’de klişeleşmiş dostluk ilişkilerini fiziksel eylemlerle sorguluyorlar.



Aylin Kalem



Garajistanbul çağdaş sahne alanına taze alternatifler sunmaya devam ediyor. Beden-ek kapsamında Mart ayında iki kez sergilenen Güneşli Pazartesi Şafak Uysal ve Bedirhan Dehmen’in “fiziksel tiyatro” olarak tanımladıkları ortak bir çalışması. Çeşitli dans biçimlerinden beslenen bu oyun iki erkek arasındaki dostluğu sosyo-kültürel bir kılıf üzerinden anlatıyor. Her erkeğin çocukluktan yetişkinliğe dek arkadaşlar arasında yaptığı fiziksel eylemleri sahneye taşıyan bu ikili, çağdaş şehir yaşantısında bir yandan bu eylemleri Baudrillard’ın deyimiyle ‘kopyaların kopyaları’ hallerinde sunarken bir yandan da gerçek ve özgün ilişki biçimleri yine de var olabilir mi sorusunu soruyor.



Oyun somut olarak bir vapur seferi sırasında geçiyor. Banklarıyla, pencereleriyle sahnede bir vapur dekoru kurulmuş. Pencerelere yansıtılan gerçek bir seferden çekilmiş boğaz kıyıları görüntüleri ise bizi gerçek bir yolculuğa dahil ediyor.



Nispeten çizgisel bir anlatımla tasarlanan oyun klasik bir giriş-gelişme-sonuç yapısı üzerine kurulu. Videodan aktarılan evden çıkış, trafik ve iskeleye varma görüntülerinden sonra, vapur yolculuğu boyunca gitgide büyüyen fiziksel aksiyonlarla resmedilen sataşma, yarışma, güreşme, cinsellik paylaşımları ve birlikte alem yapmaktan, tezahürata dönüşen naralara, askerlik deneyimlerine uzanan biçilmiş ilişki hallerini izliyoruz. Ardından, ilişkiyi zedeleyen birbirini satma eylemiyle oyun en yüksek noktaya çıkıyor ve yine güvenin kurulmasıyla sorunun çözülmesi, birlikte eğlenme, dostluğun yaşanmışlıklarla pekişmesi ve rahatlamayla son buluyor.



Bu imge zenginliği metaforik ve gerçekçi anlatımlara yayılıyor. Baştaki iletişimsizlik teması sigara dumanı metaforuyla işleniyor. Birinin sigara dumanını üfleyerek dokunma hamlelerinde bulunduğu diğeri, her seferinde duman ona ulaşamadan -farkındasızlık içinde- yerini değiştirerek dumanın boşlukta süzülmesine neden oluyor. Sanki söylenecek sözler bir türlü yerini bulamıyor, ilişki kurma çabaları karşılıksız kalıyor. Böyle bir metaforu Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’nde sergilenen A Sort Of adlı yapıtından da tanıdığımız İsveçli koreograf Mats Ek 1995 yapımı Smoke adlı ünlü çalışmasında anlatının tam da odak yerinde kullanmıştı. Bir dans filmi olan Smoke’ta duman dansçıların kıyafetlerinden, saçlarından çıkarak birbirlerine söylemek istedikleri sözler olarak imgelenmişti. Güneşli Pazartesi’de ise sigara başlı başına oyunu kuran bir unsur olarak duruyor. Özellikle sanki buraya ait bir sosyalleşme göstergesi gibi duran, her eylem ve duygu sonrası, keyiflenince, dertlenince, kazanınca, korkunca ya da rahatlayınca yakılan sigaralar iki kişi arasındaki ilişki biçimlerini çerçeveliyor. Yaşanmışlığın ardından yakılan sigara ise en yoğun ve gerçekçi haliyle oyuna son noktayı koyuyor.



Sahnenin sağ arkasında yer alan camekan bölmede geçen aksiyonlar ise nispeten dolaysız ve gerçekçi bir anlatım sergiliyor. İki erkek arasında klişeleşmiş, kılıf giydirilmiş dostluk biçimlerinin dışında katışıksız, dolaysız ilişki kurma ihtimalini hatırlatıyor. Duyguların temsil-dışı biçimlerini arayan ürkek, acemi, kararsız, çekingen ve kırılgan tavırlar sergileniyor. Vapurdaki banklar ve sorgu odası niteliğinde parlak ışıkla aydınlanmış bu bölme dışarı ve içeriyi, sosyal bağlamda yapılandırılmış kabul gören ilişki biçimlerini ve bireysel, özgün ve samimi ilişki hallerini temsil ediyor. Bu bölmede olup bitenler oyunun genelinde çok az bir yer tutuyor. Bildik dostluk hallerinin gülünç ve saçma imgeleri çok daha baskın, dolayısıyla görünmeyen, özel olan ilişki ihtimallerini düşünmek biz seyircilere kalıyor.



Güneşli Pazartesi yer yer tempo ve ritm çeşitliliği gereksinimini hissettirse de genelinde zevkle izlenebilecek net, çocuksu ve sımsıcak bir çalışma. 9 ve 10 Nisan’da garajistanbul’da yineleniyor.


"Graf" & "Akabı" - Radikal - 11.07.06




Montpellier Dans Festivali’nde Türk koreograflar:





Filiz Sızanlı-Mustafa Kaplan ve Aydın Teker


Aylin Kalem


Montpellier Dans Festivali 25 yıllık geçmişe sahip Avrupa’nın en önemli “çağdaş” dans festivallerinden biri. Aydın Teker ve Mustafa Kaplan/Filiz Sızanlı bu yıl 24 Haziran-7 Temmuz tarihleri arasında gerçekleştirilen festivale davet edilerek Türkiye’den iki ayrı koreografi sundular. Bu koreograflar Avrupa’nın pek çok önemli festival ve organizasyonlarıyla işbirliği yaparak çalışmalarını sunuyorlar; Türkiye’nin çağdaş dans alanını yurtdışında temsil ediyorlar. Bu iki çalışma da henüz Türkiye’de gösterilmedi, ancak Montpellier’de eleştirmenlerin ve seyircilerin beğenilerini topladı. Ortak kanı: Türkiye Avrupa’yı şaşırtmaya devam ediyor!

Filiz Sızanlı ve Mustafa Kaplan GRAF’ı “Montpellier Danse 06” işbirliğiyle özel olarak yarattılar. Koreograflar bu işlerinde kendi dans-dışı geçmişlerinden yola çıkmışlar. Filiz’in mimarlık, Mustafa’nın ise mühendislik alanındaki deneyimleri ve bu deneyimleri hatırlama süreçleri oyunun yapısına işlenmiş.

Sahnede temelde iki ayrı mekan sunuluyor. Birincisi, Mustafa’nın çalışma mekanı olarak algıladığı oda niteliğinde, zaman zaman içi aydınlanarak şeffaflaşan kapkara pleksiglas bir küp; ikincisi ise iplerin gerilmesiyle oluşturulan ve bedenin konum, hareketin boyut değiştirmesiyle oynak bir yapıda büyüyüp küçülebilen, Filiz’in şekil değiştiren mekanı.

Sahnedeki fiziksel unsurlar –bedenler ve kullanılan malzemeler- bir dekordan çok etkileşimli bir “yerleştirme” tadında sunuluyor: İpler, kablolar, floresan ışıklar ve küp bedenlerin müdahaleleriyle işlev kazanıyor: yol alıyor, aydınlanıyor, ses çıkarıyor. Dansçıların ipleri çekerek makara sistemiyle floresanları ileri geri hareket ettirmeleri ya da elektrik devresinin harekete geçirilmesiyle radyoda yerel bir kanalın devreye girmesi, Fransız koreograf Jérôme Bel’in nesnelerin hareketine dayanarak koreografik yazılıma yeni bir öneri getirdiği “Nom donné par l’auteur” adlı işini hatırlatıyor. Bu yaklaşım, koreografik yazılımın sadece dansçı bedenler arasında değil, mekandaki diğer nesneler arasındaki ilişkiye dayanarak da oluşturulabileceğinin altını çiziyor.

Adeta bir kuklacının kuklasını harekete geçirmedeki ustalığıyla iplerle donatılmış mekanı hareket geçiren Belçikalı sahne tasarımcısı Erki Devries de sahnede fiziksel olarak yer alıyor. Aynı şekilde çağdaş ritimleri Türk ezgileriyle sentezleyen GRAF’ın müzik ve ses tasarımcısı Cevdet Erek de bir anda sahneyi boydan boya koşarak geçiyor; ses tasarımına kendi ayak seslerini ve küpün üzerinde parmaklarıyla tutturduğu bir ritmi ekliyor. Dans eğitimiyle yapılanmamış bedenlerin de sahnede yer alması GRAF’ın karmaşık estetiğini oluşturan öğelerden yalnızca biri. İç içe geçmiş ipler, asılı floresanlar, karmakarışık bir yumak halinde yerde duran kablolar sayesinde sahne dağınık bir atölye havasında.

Mustafa ve Filiz’in sahnedeki fizikselliği ise daha çok oto-biyografik bir performans örneği niteliğinde. İki bedende de mimarlık ve mühendislik alanlarından beslenen bir estetik var. Filiz’in aynı bedende iki ayrı beden tavrını yakalamasında, lastik topla olan ilişkisinde, takma bir el yardımıyla bedeninde asimetrik bir çizgi sunmasında, Mustafa’nın ise özellikle boyun ve baş hareketlerinde, floresana asılarak yaptığı hareketlerde dansçı ve mimar/mühendis kimliklerinin birleştiği bir estetikle karşılaşıyoruz.

İstanbul’dan izler?

Festival sırasında koreografların halkla buluştuğu bir konuşmada Filiz Sızanlı’ya sorulan soru (ve aslında Batı-dışı ülkelerden gelen çoğu sanatçıya sordukları soru) “ülkenizden ve kültürünüzden neleri işinize kattınız?” sorusuydu. Bu soru aslında festivallerin politik yaklaşımlarının da altını çiziyor: Çeşitli kültürlerden sanatçıların işlerini bir arada sunma ve dolayısıyla festivalin çok-kültürlü yapısını öne çıkarma eğilimi. Böyle bir eğilim genel seyircinin de sunulan gösterilerde ülkeye özgün unsurlar aramasına yol açıyor. Oysa bilinçli ya da bilinçsiz, koreograf her zaman ülkesinden ve kültüründen bir şeyler katmayabiliyor.

Filiz’in bu soruya yanıtı aslında oldukça pratik alandaydı. Daha çok oyunda kullanılan malzemelerin İstanbul’dan temin edildiği üzerinde durdu ve bir anlamda da duyulması istenen cevabı vermemiş oldu. Belki de böyle bir sorunun cevabının seyircilere bırakılması daha doğru. Bu oyunun bence güzel tarafı da burada. İstanbul’dan unsurların ‘özellikle’ toplanmadığı bu gösteride İstanbul’un havası oldukça ince ayarla dokunmuş. İstanbul bu oyunda, bedenlerin ritminde, fiziksel nesnelerin mekanla ilişkilendirilmesinde ve tabii uzaktan gelen ezgide hissediliyor. İstanbul’u anlatmayan ama oradan çıkma bir iş olduğu belli. Tanıdık bir şeyler var, hemen adlandıramıyorsunuz. Gösterinin sergilendiği “Théâtre du Hangar” benim için Filiz’le Mustafa’nın çalıştığı Çatı Dans Stüdyosu’na dönüştü. Dışarıdaki yaşamın sesleriymiş gibi sunulan hafifçe duyulan müzik içerideki yoğunlaşmanın altını çiziyordu. Montpellier’nin 35 derece sıcak ve nemli havasının da etkisiyle, çıkınca kendimi Beyoğlu-Sadri Alışık sokakta bulacağımı sandım.

İstanbul motifleri sunmadan –turistik ya da siyasi somut öğeler barındırma yoluna gitmeden- İstanbul’u izleyiciye tattırmak bu işin kanımca en önemli başarısı. “Çağdaş” dans alanının amacına uygun bir yaklaşım.

...

AKABI ise Bimeras’ın Berlin Festspiele ve Alkantara Festivali’yle ortaklaşa gerçekleştirdiği bir yapım. Koreograf Aydın Teker bu işinde, dansçıların (Serap Meriç, Ayşe Orhon, Emre Olcay, Şebnem Yüksel) fiziksel kapasitelerini oldukça zorlayan yeni bir teknik geliştiriyor.

Minimalist bir estetikle tasarlanan AKABI, bedenlerin fizikselliğine bir sorunsalla yaklaşıyor: farklı türden yüksek platformlu ayakkabılar. Bırakın hareket etmeyi, bu ayakkabıların üzerinde dengeyi sağlayabilmek bile bir mesele. İki yıl süren prova aşamasından sonra dansçılar bu yeni uzantılarıyla var olabilmeye ve bedenlerini dönüştürmeye devam ediyorlar. Dansçıların da katkılarıyla bir laboratuar niteliğindeki deneyimleme sonucunda AKABI bizlere oldukça ‘garip’ ve ‘yabancı’ bir dünya sunuyor.

Sanki insanların yaşadığı dünya bir şekilde yok olmuş, yeryüzü fiziksel koşullarını değiştirmiş ve bu garip ayakkabıların eklemlendiği bedenlerden farklı yaratıklar ortaya çıkmış. Ama sanki bu yaratıklar kendi çevre koşullarına ve kendi bedenlerine henüz yabancılar, bu yeni fizikselliklerine uyum sağlamaya çalışıyorlar, evrim geçiriyorlar. Dolayısıyla, yeni doğmuş bir tayın veya bir ceylanın ürkek tavırlarına benzeyen bir hareket kalitesi sergileniyor. Sürekli olarak denge aramaktan kaynaklanan bir ‘gerilim’ var. Bedenler sınırlarda dolaşıyor.

Günümüzdeki teknolojik gelişmelerle ‘post-insan’ kavramının sorgulandığı şu dönemde, Aydın Teker’in teknolojik olmayan ama yine de bu düşüncenin güçlü bir şekilde hissedildiği bu çalışmasında, mitolojik yaratıklardan Galapagos Adası’ndaki evrim harikalarına ve ‘mutant’lara uzanan, bedenin yeryüzüyle olan fiziksel ilişkisinin hikayesi son derece özgün bir tavırla sergileniyor.

GRAF’ı ve AKABI’yı gelecek sezonda Türkiye’de izlemek dileğiyle....

GRAF

Théâtre du Hangar

27,28 Haziran 2006

Koreografi ve performans: Mustafa Kaplan, Filiz Sızanlı

Ses ve müzik: Cevdet Erek

Sahne tasarımı: Erki Devries (Mustafa Kaplan ve Filiz Sızanlı’yla birlikte)

Kostüm: Naz Erayda

Metin: Kerem Kurdoğlu

Işık: Yann Marussich

Yapım: Taldans

Yapım işbirliği: Çatı Dans Derneği ve Montpellier Dans Festivali 2006


AKABI

Théâtre de Grammont

4 Temmuz 2006

Koreografi: Aydın Teker

Yaratım ve performans: Serap Meriç, Ayşe Orhon, Emre Olcay, Şebnem Yüksel

Kostüm: Ayşegül Alev

Ayakkabılar: Ahmet İncel (Punto)

Müzik: Manuel Mota, Margarida Garcia

Işık: Jiv Wagner

Yapım işbirliği: Spielzeiteuropa Berliner, Festspiele, Bimeras, Alkantara

Sasha Waltz - TimeOut Istanbul - June 02

Aylin Kalem İşcen

Bu yıl, İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı tarafından 18 Mayıs – 4 Haziran tarihlerinde 13.sü düzenlenen Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali, dünya dans tiyatrosu platformunda oldukça ses getirmiş bir yapıta yer veriyor: Sasha Waltz’un 2000 yılında Scaubühne am Lehniner Platz topluluğu için gerçekleştirdiği “Körper” (Beden). 3 ve 4 Haziran’da Atatürk Kültür Merkezi’nde sunulacak olan bu eser, sahnede yarattığı güçlü ve çarpıcı imgelerle, seyircilerin belleğinden kolay kolay silinmeyecek.

Alman dansçı ve koreograf Sasha Waltz sadece 36 yaşında, ve çok kısa bir sanat yaşamı olmasına rağmen Almanya’ da, adını Pina Bausch’ un yanında yazdırmayı başaran tek sanatçı. Kendisine yeni Pina Bausch, yaptığı çalışmalara ise post-dans tiyatrosu denilmekte. Dans eğitimini Almanya, ABD ve Hollanda’da almış, kariyerine ise 1993 yılında Berlin’de Bethanien Artists House’da başlamış. Aynı yıl, Sasha Waltz and Guests topluluğunu kurmuş. Avrupa’da ve ABD’de gerçekleştirdiği başarılı turnelerinden sonra 1999-2000 sezonunda, Berlin’de, Alman politik sahnesinin simgesi otuz bir yıllık tiyatro Schaubühne am Lehniner Platz’a, Thomas Ostermeier ile birlikte sanat yönetmeni olarak atanmış. “Körper”, bu topluluğun sanat yönetmenliğine getirildikten sonra yaptığı ilk çalışma.

Sasha Waltz, 1999 yılında, mimar Daniel Libeskind’in ünlü Yahudi müzesinin açılışı için soykırımı ele alan bir çalışma yapmıştır. “Körper”, bu müze için yaptığı çalışmadan etkilenerek gerçekleştirdiği bir koreografisi. Bu yapıt, özellikle genetik cerrahi, estetik cerrahi, klonlama, organ trafiği, soykırım ve bunun gibi bedenle ilgili birçok sembolik imgelerle göze çarpıyor. Görüntülerin ürkütücülüğü insan bedenini insana yabancılaştırıyor. Yapıtı etkileyici kılan unsurlardan birisi imgelerin çıplak bir netlikle sergilenmesi. Aynı zamanda da, 20. yüzyıla damgasını vuran soykırım gerçeğinin kolektif hafızada harekete geçirilmesi.

Eser genel olarak beden ve onun temsil şekilleri üzerine odaklanıyor, öyle ki beden, adeta parçalara ayrılarak analiz ediliyor. Bu anlamda, eser bir laboratuar niteliği taşıyor. Bu anatomik incelemeden başka, yapıtta, ilkel hareket biçimlerini, ayinleri ve metamorfozları çağrıştıran imgeler de var. Kaynağını mitolojiden alan hayali bedenler gösteriliyor. Dolayısıyla, bedensel gerçekler ve hayali olgular yan yana yer alıyor. Hatta, insan bedeniyle ilgili şimdiye kadar var olan her türlü görüşün bir listesi sunuluyor sanki. Kısaca, “Körper”, insan türünün tarihi sürecinin bir tanığı işlevini yükleniyor. Bunun sonucu olarak da bu çarpıcı imgeler belleğimizi çağdaş beden üzerinde düşünmeye yönlendiriyor. Yapıt, kimi zaman saf bir dans gösterisi halini alıyor. Kimi zaman ise beden, çağdaş “yeni-kavramsal” çalışmaları andıran bir obje oluyor. Bedenler birbirlerinin derilerini avuçlayıp diğerlerini oradan oraya sürüklüyor, ya da üst üste yığılmış bedenler ürkütücü bir yavaşlıkla deviniyor. Beden, tüm maddeselliğiyle gözler önüne seriliyor. Özellikle, akıllardan silinmeyecek olan ilk sahne, insan türünün canlı bir freski gibi.

“Körper” bir üçlemenin ilk çalışmasıdır. Sasha Waltz, “Körper”’den sonra “S” adlı yapıtında cinsellik üzerine odaklanmıştır. Üçlemenin son çalışması olan “noBody”’de ise beden ötesi, yani ruh/enerji ile ilgilenmiştir.

Yann Marussich - TimeOut Istanbul - Nov. 04


Sıradışı performanslarıyla tanınan sanatçı İstanbul’da Morsures’ü sergileyecek.


Aylin Kalem İşcen



Çatı Dans Stüdyosu Yann Marussich’in yöneteceği “Otoportre Üzerinden Hareketin Dramaturgisi” konulu bir atölye düzenliyor. 9-13 Kasım tarihlerinde 17:00-21:00 arası gerçekleşecek çalışmanın ardından 14 Kasım’da sanatçının Morsures adlı performansı yer alacak.



Yann Marussich Cenevreli bir sanatçı. 1989’dan beri birçok performans ve koreografilere imza atmış ve 1993-2000 tarihlerinde Cenevre’de Théâtre de l’Usine’in yöneticiliğini yapmış. Şimdilerde ise ortaya koyduğu “iş”leri solo / performans/ beden yerleştirmeleri / multimedia arasında bir yerlerde konumlanıyor. Montpellier Dans Festivali ve Vilette-Numérique gibi çeşitli uluslararası festivallere katılan sanatçı 1999’da Türkiye’de Assos Festivali’nde Mustafa Kaplan, Filiz Sızanlı ve 13 çocuğun katıldığı, alkolizm ve intihar temalarını işlediği Dolmuş adlı bir performans gerçekleştirmişti.



Performansları veya beden yerleştirmeleri dansı ve hareketi sorgulayan nitelikte. Durağan bir bedenin dans etmesi mümkün mü sorusuna Marussich evet diye cevap veriyor. Seyirciye hazır bir hareket sunmaktansa duran bir bedenin yüzeyindeki hareketi, seyircinin kendisi için bulmasını yeğliyor. Dolayısıyla, performansları bedenin çeşitli durumlarda ve konumlarda canlı bir heykel olarak gösteri-dışı bir çizgide var olması üzerine.



Örneğin, 2001’de sunduğu Bleu Provisoire adlı çalışması durağan bir bedenin teni üzerindeki harekete odaklı. Dansı, tenin üzerindeki mavi renge dönüşerek akan beden salgılarına taşıyor. Dolayısıyla, dansta devinimin katettiği yoldan ziyade bunu sıfırlayarak bedenin içinde neler olduğuna dikkat çekiyor. Bu çalışmayı gerçekleştirebilmek için Marussich sekiz ay boyunca bilim adamlarıyla çalışmış ve tıbbi teknolojilerle ter, gözyaşı gibi beden salgılarını mavi renge dönüştüren bir teknik uygulayarak seyircinin gözleri önünde bio-kimyasal bir dönüşümle, Yves Klein’ın resimlerindeki mutlak maviyi, canlı bir beden üzerinden, özgür devinimlerine bırakmış.



2003’te gerçekleştirdiği Autoportrait dans une fourmilière’de ise sanatçı, içinde iki bin karıncanın bulunduğu bir vitrinin içinde çıplak ve durağan olarak beş saat boyunca “duruyor”. Bu yerleştirmede izleyici (/voyeur), vitrinin dört bir tarafında bulunan kulaklıklar sayesinde karıncaların sesini ve bedenin kalp atışlarını dinleme, ve eş zamanlı kamera çekimleri sayesinde bedeni yakın planda izleme olanağı buluyor. Marussich, burada ölümü ve bedenin mutlak hareketsizliğini sorguluyor. İki yıl boyunca zihinsel olarak bu duruma kendini hazırladığını belirten sanatçı, yerleştirmeden önce yoga yöntemiyle bedenini sakinleştirdiğini, ağzını ve kulaklarını pamuklarla tıkadığını belirtiyor. Radikal ve provokatif olarak nitelendirilen bu beden yerleştirmesi Birmingham’da sergilendiğinde seyirciler tarafından oldukça tepki görüyor, ve hatta sergilendiği Custord Factory Gallery’den belli bir süre çekiliyor. Daha sonra bir panonun arkasına gizlenerek yeniden sergileniyor.



Marussich’in İstanbul’da gerçekleştireceği Morsures (Isırıklar) adlı performansı ise Vito Acconci’nin 1970 yapımı Applications adlı video performansı üzerine bir çeşitleme. Seyircilerle, geçmişteki sanatçılarla ve sanatçının kendisiyle sürekli bir diyalogu amaçlayan performans, ısırıkların bedende bıraktığı izlerin şiirsel bir yaklaşımı.



Yann Marussich hakkında daha fazla bilgi için: http://www.perceuseprod.ch/




Lyon Dans Bienali’nde bir “Kağıt Gemi”

Aylin Kalem

Son yıllarda Türkiye’de çağdaş dans alanında önemli ve sevindirici gelişmeler kaydediliyor. Ancak bu gelişmeleri Türk seyircisi pek fazla takip edemiyor. Bunun bir nedeni bu gelişmeleri geniş seyirci kitlesine ulaştıracak sürekli ve kapsamlı organizasyonların yer almaması; dolayısıyla, aslında Türkiye’de bir çağdaş dans seyircisinin ve kültürünün geliştirilmemesi. Bu durumda, tek tük sergilenen gösteriler hala sadece var olan küçük bir dans camiası (dans öğrencileri ve amatörleri, genç dansçılar, koreograflar) tarafından izleniyor. Bir diğer neden ise buna bağlı olarak koreografların işlerini daha çok yurtdışında gerçekleştirmeleri. Yurtdışı kaynaklı işbirlikleri, ortak yapımlar ve rezidans olanakları sayesinde çağdaş dans koreografları işlerini daha çok yurtdışı festivallerinde sergiliyorlar, sergileyebiliyorlar. Türk çağdaş dans alanında gerçekleşen son etkinliklerden biri de eylül ayında Lyon Dans Bienali’nde yer aldı: Genç bir topluluk olan Noland “Kağıt Gemi”adlı bir koreografiyi sergiledi.

Lyon Dans Bienali Avrupa dans çevresinde kapsamlı programı ve geniş seyirci kitlesiyle oldukça önemli bir yere sahip. 1984’ten beri düzenlenen bienal, direktörü Guy Darmet sayesinde Lyon şehrinin adeta simgesi olmuş. Lyon halkını dans ile tanıştırmakla kalmamış, aynı zamanda halkı dans etrafında buluşturmayı da başarmış. Meydanlarda düzenlenen halka açık atölyeler ve gösteriler sayesinde, çağdaş dans ve baleden hiphopa, flamenko ve tangoya kadar, dansın her türüne yer veren zengin programıyla, insanları dansla buluşturan balolarıyla ve on yıldır düzenlenen halkın da dahil edildiği geçit törenleriyle Lyon Dans Bienali üç hafta boyunca şehrin dinamiğini değiştiriyor. Lyon Saint-Exupéry Havaalanına iner inmez bienal görüntüleriyle karşılaşıyorsunuz; Rio Karnavalı niteliğindeki geçit törenlerinin yıl yıl görüntüleriyle. Bu yıl ilginç kıyafetler içinde 4500 kişinin Lyon sokaklarını doldurduğu bu törene İstanbul’dan bir çağdaş dans proje topluluğu olan Çıplak Ayaklar Kumpanyası da katıldı.

Bu yıl “kentler” teması etrafında düzenlenen bienalde beş kıtadan, 29 kentten topluluk yer aldı. 600 sanatçı 33 farklı mekanda 156 gösteri sundu. Noland ise “Kağıt Gemi”yle 21, 22 ve 23 Eylül’de Lyon’da sergilediği sağlam dans tekniği, akıcı dans kalitesi, naifliği, dolaysız sade anlatımı ve samimiyetiyle dikkat çekti ve organizasyon içi ve dışı eleştirilerde kendisinden övgüyle söz ettirdi.

“Kağıt Gemi” geniş seyirci kitlesine hitap ediyor. Ne anlatılmak istendiğini algılayamadığı için dans seyretmeye gitmeyenlerin bile bahane bulamayacakları türden bu çağdaş dans örneğinde bedenin mekan/zamanla ilişkisi gibi veya soyut kavramlar işlenmiyor. “Kağıt Gemi”’de çok sade ve dolaysız bir yolla bir hikaye anlatılıyor. Herkesin içinde olduğu ve hemen tanıyacağı bir İstanbul hikayesi bu: İstanbul’un hızlı, stresli iş temposu, iş dönüş trafiği ve kalabalığı, hareketli gece hayatı, geçmiş ve gelecek arasında sıkışmışlığı… Kısaca bu şehrin oluşturduğu bir dans anlatısı. İçinde video görüntüleri, çağdaş dans tekniği, teatral anlatımın da yer aldığı bu naif gösteri Lyon’da Dans Bienali kapsamında Lyon Opera Binası Amfi tiyatro sahnesinde izleyicilerden çok sıcak tepkiler aldı.

Ancak Noland’ın Lyon’a yolculuğu bir şans sonucu gelişiyor. “Kağıt Gemi”nin koreografı Esra Yurttut bu süreci şöyle dile getiriyor:

“Daha önce 2004’te Tuğçe Ulugün Tuna’nın Fransız Kültür Merkezi’nde sahnelenen “Rüyamda Gördüm” adlı koreografisinde dans etmiştim. O sıralarda tanıdığım Fransız Kültür Merkezi’nden Zeynep Peker’le Çıplak Ayaklar Dans Kumpanyası’nın “Kalon Kakon” adlı gösterisinin öncesinde, ben gösteri T-shirt’ü satarken yeniden karşılaştım. Onunla İstanbul’da genç gruplar için yeterli sahne bulunmaması üzerine ayaküstü konuşurken bana bir koreografi sergilemek istediğim takdirde Fransız Kültür Merkezi’nin sahnesini kullanabileceğimden bahsetti. Daha sonra yazın Aspat’ta Uğur Seyrek ile çalışırken telefon geldi ve Fransız Kültür Merkezi sahnesini, yapacağım yeni bir koreografi için kullanmam teklif edildi. Böylece 17 Kasım’da “Dürbün” adlı koreografiyi sergiledik. Fransız Kültür Ataşesi Arnaud Littardi gösteri sırasında çekilen bir kaydı Guy Darmet’ye göndermiş, böylece Lyon Dans Bienali’ne davet edildik ve Dans Buluşma’nın da desteğiyle “Kağıt Gemi”yi hazırladık.”

Verilen bu destekle İstanbul’un Lyon Dans Bienali’ne taşınma sürecini başlıyor. Aslında o kadar da zor değil. İş farkındalık ve duyarlılıkla başlıyor, paylaşımla devam ediyor. İstanbul’da özellikle genç dans gruplarının sahnesizlikten ve olanaksızlıklardan dolayı üretememe yakınmalarına biraz kulak vermek ve destek olmak bu genç topluluğu Lyon Dans Bienali’nin programına koreografisiyle dahil edilen ilk Türk topluluk yapıyor. Ve Noland Lyon’a “Kağıt Gemi”’yle İstanbul’u taşıyor.

İstanbul’da ne yazık ki bu kapsamda, yaklaşımda ve düzeyde düzenli bir dans festivali hala oluşturulamadı. CRR beş yıl boyunca düzenlediği birer haftalık uluslararası dans festivalini sürdür(e)medi. Istanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nin ise yıl aşırı gerçekleştirmek istediği bir dans festivali olanaksızlıklar yüzünden erteleniyor. Oysa IKSV yıllardır başarıyla düzenlediği çeşitli festivaller ve bienaliyle Türkiye’de sanatın gelişmesine öncü olan bir kurum. Dansa hak ettiği önemi ve özeni vermekte devlet ve özel sektör neden hala çekimser? Genç bağımsız pek çok dansçı var. İsteseler de bağımlı olamıyorlar, çünkü bağlanacakları yerler kısıtlı. Belirgin bir kültür ve sanat politikasının görülmediği ülkemizde yapılan bireysel ama önemli girişimlere destek vermeli. Türk çağdaş dansının yurtiçinde ve yurtdışında örneklerini sunacak daha pek çok “kağıt gemi” var. İstanbul’un “kültür başkenti” olmasına şunun şurasında ne kaldı? Uluslararası düzeyde ses getirecek kapsamlı bir dans festivalimiz olmadan mı gireceğiz yoksa 2010’a?

“Becoming” through Performance

photo: from stelarc's site

(This paper was presented at IVSA Conference 2005, Trinity College, Dublin, and also at Digital Cultures Symposium 2005, Nottingham Trent University)


An analysis of the body in Stelarc’s performances


By Aylin Kalem



This paper deals with the new condition of the body in the face of the cyber-technologies. Looking at the debate of disembodiment and embodiment, this study is a discussion on the dialectic of the body as subject and object by analysing the ambiguity of the body in Stelarc’s performances. The notion of “becoming” in Deleuze and Guattari that goes beyond this dialectic will be examined, and I will suggest the conceptualisation of the body as performance.



New Technologies and the debate of disembodiment/embodiment:


The technological age in which we are living, marks a turning point in the evolution of mankind. The human kind undergoes a mutational period, a process of transformation towards the “post-human”. The question is whether the post-human condition includes a future with or without the body. There are two radically opposing approaches that co-exist in the analysis of the relation of the body to the cyber-technologies.



Disembodiment à “body as object”:


The neo-Cartesian point of view of disembodiment envisages a future freed of the limits of the body where mind can travel freely. The cyber-theorist Michael Heim says that “in cyberspace minds are connected to minds, existing in perfect concord without the limitations or necessities of the physical body.”(1) Similarly, William Gibson, in his novel Neuromancer, envisages a cyberspace in which the body is taken as inferior to the mind and thus, is left behind.(2) These ideas, based on the Cartesian Dualism, suggest an objectification of the body, by splitting the mind from the body. In the Cartesian philosophy, the mind constitutes the essence of man, and the body is just a tool to master. According to Descartes we can grasp the reality only from the activities of the mind; we cannot count on the bodily experiences, for our senses mostly deceive us. This leads to the idea of “I have a body but not its reality”.



Embodiment à “body as subject”:


On the other hand, there is a second approach that formulates a post-evolutionist configuration through embodiment. Susie Ramsay, in her article “Bring your Body: The Dance Community and New Technologies” maintains that the only possibility of the union of man with the new technologies passes from embodiment.(3) Similarly, Susan Kozel affirms that “it is through flesh and not in spite of it that we gain access to the virtual.”(4)


These views maintain that the challenges of Virtual Reality and of dance intersect at the possibilities of developing the proprioceptive (of, relating to, or being stimuli arising within the organism) and vestibular (of, relating to, or functioning as a vestibule: the central cavity of the bony labyrinth of the ear or the parts of the membranous labyrinth that it contains) capacities. Both areas aim at augmenting the capacities of the positioning of the body in space, and in its relation to others, as well as at developing its adaptation to velocity. Thus, phenomenologists, basing their premises on the idea of the “body-subject” suggested by Merleau-Ponty, argue that it is due to the body that we can interact with the new technologies.



Although situated at the opposite poles, both views have equally strong followers. The first suggests the statement of “I have a body” and thus, underlines the possibility of not having it; whereas the other puts forth the assertion of “I am a body” and maintains the impossibility of an existence without the body.



The ambiguous character of the Stelarcian body:


The performances of the Australian artist Stelarc are worth analysing in terms of the conception of the body, for they are situated at the very heart of the problematic issues generated around new technologies, and also for they present a body of a dubious character. At a first glance, he seems to be taking the “body as an object,” an object of design as he also admits himself; however, he also deals with the sensory aspect of the body which reminds us of the notion of the “body-subject.” He puts the body at the centre of all his concerns about the human existence, and this approach has some common points as well as some opposing ones with the idea of “being a body.”


Stelarc has been a sensational artist since the 70s for his exceptional performances in which he manifests the questions concerning the body in the face of new technologies. They are scandalous in political, ethical and physical terms. His suspension events, which altogether took place 27 times, were designed to test the physical and psychological limits of the body against gravity. These events differed in terms of the position of the body or the space in which they occurred. To name some of them: Sitting / Swaying event for rock suspension that took place at a gallery in Tokyo in 1980; City Suspension above the Royal Theatre, Copenhagen in 1985; Event for lateral suspension; Seaside suspension : Event for wind and waves...



Apart from his performances with low technology, Stelarc also uses excessive technology with cables, electrodes, and machines to create a cyborg. His performances are in the form of scientific experiments: He was invited to give a conference at NASA on his third arm project. He collaborates with scientists and medical doctors. His high-tech performances are grouped as “technology-attached,” “technology-inserted,” and “Net-Connected.”



His Net-Connected performances are Fractal Flesh, Ping Body and ParaSite:


In order to give an account on the performances we are going to discuss, I hereby include the descriptions as cited in his website:


“At the November 1995 Telepolis 'Fractal Flesh' event, Paris (the Pompidou Centre), Helsinki (The Media Lab) and Amsterdam (for the Doors of Perception Conference) were electronically linked through a performance website allowing the audience to remotely access, view and actuate Stelarc's body via a computer-interfaced muscle-stimulation system based at the main performance site in Luxembourg. Although the body's movements were involuntary, it could respond by activating its robotic Third Hand and also trigger the upload of images to a website so that the performance could be monitored live on the Net. Web server statistics indicated the live event was watched worldwide.


During the Ping Body performances, what is being considered is a body moving not to the promptings of another body in another place, but rather to Internet activity itself - the body's proprioception and musculature stimulated not by its internal nervous system but by the external ebb and flow of data.


The Ping Body performances produce a powerful inversion of the usual interface of the body to the Net. Instead of collective bodies determining the operation of the Internet, collective Internet activity moves the body. The Internet becomes not merely a mode of information transmission, but also a transducer, effecting physical action.


In the ParaSite performances, the cyborged body enters a symbiotic/parasitic relationship with information. Images gathered from the internet are mapped onto the body and, driven by a muscle stimulation system, the body becomes a reactive node in an extended virtual nervous system (VNS). This system electronically extends the body's optical and operational parameters beyond its cyborg augmentation of third arm, muscle stimulators and computerised audio visual elements.


A customised search engine gathers, analyses, and randomly scales incoming jpeg images. In real time the digital data are simultaneously displayed on the body and its immediate environment and, to the characteristics of the data, muscle movement is involuntarily actuated. The resulting motion is mirrored in a vrml space at the performance site, and also uploaded to a website as potential (and recursive) source images for body actuation.


The body's physicality provides feedback loops of interactive neurons, nerves, muscles and third hand mechanism with digital video and software code reverberating through the internet. The body, consuming and consumed by the information stream, becomes enmeshed within an extended symbolic and cyborg system mapped and moved by its search prosthetics.” (5)



Stelarcian body and the “body as object”


In these performances, Stelarc’s understanding of the “body as object” differs from the Cartesian notion of the body in the sense that in Stelarc’s performances the body is not conceived as inferior to the mind, on the contrary, the body occupies a primordial place; it determines the existence of Man. As Man is characterised by corporeal transformation and operational change, the corporeal existence in Stelarc’s performances is determined by the actions that transform the body into what it operates. These new operations that the body executes allow the body to achieve new states of existence.



The Cartesian Dualism, while considering the body as an object, confers to the mind, a subjectivity that forms the essence of Man. However, Stelarc is not at all interested in the subjectivity. On the matter of subjectivity, Stelarc states: “It is no longer meaningful to see the body as a site for the psyche or the social, but rather as a structure to be monitored and modified - the body not as a subject but as an object – not an object of desire but as an object for designing.” (6)



The stelarcian body is not performing to acquire a new identity. Its actions are not directed to produce meaning. The body exists in its particularity only when it functions according to the performance. The total abandonment of the psychic and social subjectivity implies a body that rests outside the Cartesian dualism. Stelarc deliberately leaves out the human emotions, desires, pains in his body projects, and he is working solely with the structure of the body. The objective here is to augment the capacities of the body without attributing it an identity, subjectivity. It is a bodily project and not the project of a duty outside the body.



Stelarcian body and the “body-subject”:


Even if Stelarc takes the “body as an object” at the beginning, the fact that he positions the body at the centre of all his problematic about the human existence, and observes what it becomes, directs us to the formulation of “I am a body” that refers to the notion of the “body-subject.” Maurice Merleau-Ponty, in his Phenomenology of Perception, puts the act of perception at the origin of the comprehension of the world. The perception of the subject occurs with the phenomenon of “being in the world”. This is the subject of a lived body, which is called the “body-subject.” Respectively, the activity on Earth is an aspect of the corporeality in its “being in the world.” This activity is accompanied with the play of sensations, in which the body is conceived as an interface of communication with the world.



The relation of the idea of the “body-subject” to the conception of the body in Stelarc is to be found on the matter of the senses. Stelarc challenges the perception by artificially stimulating the musculature. As in the performances of Fractal Flesh, Ping Body and ParaSite, the agency of the body is moved from the interior to the exterior of the body; the action and the sensation are separated. The senses gain a capacity of a telematic scale. The body as a sensible object is amplified. Its presence is augmented. New sensations are experienced by exteriorisation of the senses. The sensation is not reached by an action-perception as in the phenomenology of Merleau-Ponty which moves us away from the singularity of the body. The senses are stimulated by an external entity, be it other bodies or the web flow. The singularity of the body is transformed in multiplicity. The body abandons its state of the subject to become a collective site.



In Ping Body and ParaSite, the interaction occurs not only at the level of body to body, but of body to technological space. The body comprises the movement in this space. Therefore, the body is not included in the space; it is the space which is included in the body. As Derrick de Kerckhove implies, this phenomenon invites us to integrate the world in us in a different way than in the past. He talks of the “repositioning of the subject in the environment” with the integration of the world in the body. (7) While questioning the body, Stelarc seems to question also both approaches of the body by stating “as supposed free agents, the capabilities of “being a body” are constrained by “having a body.” (8)



Then, his performances seem to propose a body concerned not with “being in the world” but “becoming” the world. This is a world equipped with a technological structure open to a multiplicity of operations. The body then exceeds the boundaries of an individual body. It allows for the invasion and interaction of other entities. The body traverses the subject state, giving way to a mobile and ephemeral collectivity. It becomes a collective site for performances. Thus, the body in performance with new technologies, fuses the two notions of the body, the “body as object” and the “body-subject,” to lead to an incessant process of “becoming.” This is a cyborgian becoming of a body in project.



The notion of “becoming” in Deleuze and Guattari:


“Becoming” is the engagement in transformation. With the new technologies, the transformation is not about meaning or form, but particularly about operation. This is what Deleuze and Guattari propose in A Thousand Plateaux, by the “rhizomatic” analysis.(9) It is a method focusing on the way it functions and what it becomes, rather than what it is or what it has.



In the context of Stelarc’s cyborgian performances, the body becomes an “assemblage” -in deleuzoguattarian terms-, capable of proliferating an infinity of operations. However, in order to achieve this capacity, it is essential that it first undergoes an effacement of subjective operation and then a process of opening for new operations. Stelarc fulfils this, first by the suspension events in which the body is retained, paralysed and deprived of its attributes, qualities and proprieties in order to recover many others through the operations it will execute. It then becomes an undefined entity, “a body without organ” –in deleuzian terms-, to which an infinity of external elements can be attached. The body is carried to a state of in-betweenness, of intermediary, like a nomad, characterized by movement and change. Its aim is to continue to move between the centres, like a cyborg that moves in transitions.



Stelarc starts out with the idea that the body is obsolete. He states: “It is time to question whether a bipedal, breathing body with binocular vision and a 1400cc brain is an adequate biological form. It cannot cope with the quantity, complexity and quality of information it has accumulated; it is intimidated by the precision, speed and power of technology and it is biologically ill-equipped to cope with its new extraterrestrial environment. …” (10)



Stelarc takes the body as a biological reality, examines it objectively, and determines in what way it is obsolete, particularly in the suspension events. Then, he experiments the ways to augment its capacities through his high-tech performances. Although, he states that the body is obsolete, his solutions are centred on the body. So, he is a strong follower of the ones who take the body with themselves while interacting with new technologies. This interaction puts the body in a constant process of “becoming.”



His suspension events are a strong confirmation of his argument that the body is obsolete. He hangs the body depriving it from the gravitational activities thus, assigning it the obsolete nature. The verb to suspend has the meanings of “to stop” and “to hang.” The second definition implies a physical state, to be held in the air. To be deprived of its contact with the ground means to remove the body of its physical activities thus, to show the body’s incapacities. The suspended body becomes immobile, inactive and deleted for a while. It is disconnected from the world, from his “being in the world.” It is deactivated, unplugged.



This aspect of the body reflects the concept of the BwO of Deleuze and Guattari: “the BwO is the unproductive….” (11) There is a strong parallel between the BwO and the sewn suspensions in particular. In these events, the eyes and the mouth, as the organs of expression and communication are surgically sewn. As each organ creates a subjectivity by the operation it executes, the process of becoming requires, according to Stelarc, being freed of the subjectivity. Blocking the entrance and exit by sewing the mouth and the eyes implies a BwO. An organ as an instrument is the representative of a certain subjectivity. The organ constitutes the surface on which the subjectivity is viewed most openly. Then, to be deprived of the organs means to get rid of the subjectivity. The BwO is, then, a neutral body, a body at the zero degree. It is only through this state that the body can be opened to other connections. The subjectivity is left out when “being” is replaced by “becoming.” That is the reason why Stelarc aims at a body without memory, without history, without meaning.



What is important to this “becoming” is that it does not end in fixing to another form of subjectivity. This would contradict its aim. “Becoming” is a constant process of being unfix, undetermined, being neither this nor that, but to be held in the state of in-betweenness.



The suspension events seem to be a preparatory phase for the process of cyborgisation. Stretching the skin with hooks represents a preparation for a metamorphosis. And the possibility of stretching the skin proves that the skin is neither firm, nor permanent, nor immutable. It is rather flexible and mouldable, thus open to reconfigurations and to connexions that will mark its metamorphosis. This transformation of the body already indicates a certain degree of cyborgisation. The hook penetrating the skin is also a representative of the intrusion of technological prosthesis. The hook becomes the physical extension of the body.



The connectivity:


Stelarc proposes a new mode of instrumentalisation, the “connectivity” of the body, while abandoning the identity, he declares: “the body is designed to interface with its environment.” … “What is important today is no more the identity of the body but rather its connectivity – not its mobility or its location but its interface.” …“Consider a body remapped and reconfigured - not in genetic memory but rather in electronic circuitry.(12)



The connectivity of the body presents a possibility to disconnect and to reconnect to another interface, which provides it with a bodily multiplicity. Stelarc proposes the connectivity as an artifice of embodiment, but it is an ephemeral and versatile embodiment, made possible through the plugging and unplugging of the body to technology. He has developed diverse strategies to concretise this.



Becoming through performance: An analysis of the strategies of Stelarc’s performances:


The cyborgian strategies of “becoming” bring the body beyond the dichotomy of object/subject. Although “becoming” in the theories of Deleuze and Guattari is conceived as outside of biological reality, Stelarc concretises, in his performances, the concepts formulated around the notion of “becoming”. He engages himself in these concepts materially.



In his Net-connected performances, Stelarc is using information as prosthesis. As Mark Dery articulates Stelarc transforms the Net from a means of transmission of information into a mode of execution of physical action.(13) Carole Hoffmann states similarly: “The computer is envisaged as an extension and exteriorisation of the central nervous system which is the body. The computer is becoming a pseudo-organ.” (14)



In Ping Body and ParaSite, by the fact of transmitting the web traffic into the body and translating it into movement, the body becomes a site. It integrates the web in itself. This sort of becoming refers to the relation between body and space in the Phenomenology of Merleau-Ponty: “Being a body is being entered in a certain world, and our body is not at first in the space: It is the space.” (15) According to the phenomenology of Merleau-Ponty, in the experience of the lived body, I am not separate from what I perceive. This idea is adaptable to the Net in general, as one perceives only when he is immersed in it. To perceive something is being absorbed by it. It is the opening of the body to the world.



The Net as an extension functions also as a site of the fulfilment of the notion of “deterritorialisation” that Deleuze and Guattari speaks of. Our relation to space and time changes due to electronic and digital prostheses. According to Stelarc, this deterritorialisation produces a psychological collapse in the perception of time and space. “We have a different perception of the world than before” says Stelarc in his interview made by Yannis Melanitis.(16) Carole Hoffmann articulates that “it is actually possible, thanks to the computer, to travel geographically without travelling physically.”(17) Simialrly, Paul Virilio formulates as “Going elsewhere without going anywhere.”(18)



Stelarc achieves corporeal multiplicity and displacement through spatially separated but electronically connected to other bodies in other places. This notion derives form the schizophrenic cult of Post-structuralism due to the process of de-individuation, decentralisation, fragmentation of the self, as in the concept of the “body without organ.” Stelarc achieves this process in Fractal Flesh by using the electronic connection and experiencing deterritorialisation of the intelligence of the body towards another.



Body as performance


Stelarc calls his performances “physical experience of ideas” in which “expression and experience are united” and the body becomes an “actual manifestation of a concept.”(19) Brian Massumi names the stelarcian body, as “objectified sensible concept.”(20) After having discussed in what ways the stelarcian body is neither an object nor a subject, but that it launches itself into a process of deleuzoguattarian “becoming,” I propose the formulation of the “body as performance” in preference to the body as concept that Brian Massumi proposes.



“Becoming” is already a characteristic of performance. The body that becomes is a body as performance. Performance starts from an idea, a concept, but it is not exactly the concretisation of this idea because as soon as this idea is incorporated it becomes something else. The cyborgian process of “becoming” is not about fixity. Although a concept is definite, “becoming” is not. It is a process. Experiencing ideas corporeally does not make a body a concept. The concept can exist only at the level of the conceptualisation of strategies, at the level of starting the project, but it disappears at the level of realisation. It becomes a multiplicity of things. Thus, we can presume that Stelarc’s performances do not create a body as concept but a body as project. And this project is the performance.



About the “body without organ” Deleuze and Guattari state: “It is not a notion or a concept but a practice, a set of practices.”(21)



This statement reflects the stelarcian body for it is about a generation of a new body through performance. It is through the experimental performance that Stelarc produces a body. But, the body is not a fixed one. The body is “anticorps” (antibody). It is no longer a definite entity. It is a nomad wandering in-betweens. Through performance, the body becomes performance. There certainly remains a concept. On the other hand, the transformation is achieved through the practice. But what it becomes is not a representation of the concept, nor a concretisation of it. It is a performance of a continuous transformation. And this is a body that can only exist through the indefinite performance. Therefore, the body is not performed nor performing, but it is the performance itself.



Although the issues of performance studies are crucial for a diversity of other disciplines, it is rather difficult to define what performance is. The theories of Victor Turner, a leading character in the field of performance studies, are important in the analysis of the stelarcian body. He formulates a definition of performance in comparison with the “rites of passage.”(22) Underlying the transitory aspect of the rites of passage, Turner evokes the character of process and the state of in-betweenness of these rites, by emphasising “the function of transition between two states of cultural activities more stable and more conventional.” This vision of performance sets it on the borders, in margin. This indicates the nomadism of performance in betweens, in indefinite spaces that reminds of the stelarcian body.



In the suspension events, the body suspends its terrestrial activities and is left in this state of in-betweenness, floating in the emptiness. It is detached of its state and this state is not replaced by another. The body is experienced in the emptiness in order to be isolated from every construction that would mark the stability of a state. Its structure is examined in its absence, in the course of transition. Stelarc’s suspended body, in its transitory aspect, resembles then to a performance.



In his Net-connected performances, the stelarcian body also floats in the digital circuit. It is a nomad of circuits, a passenger in transit. When it is connected, the body is suspended in the Net traffic. It is caught in the movement of the Internet and its constant flow. It is integrated in the circuit. It is the circuit. The body marks the transition. It is an intermediary among many entities, nets or bodies. In this respect, the stelarcian body is a body that makes itself a performance. Each connection creates a unique and indefinite body. The body becomes a site where other entities interact. It becomes the space for a game, a project, a performance. It is no longer the performance of the body. The performance is the body.



Another aspect of performance is the idea of game developed by Johan Huizinga and Roger Caillois.(23) Both of them tried to find a definition of performance by relating it to the functions of a game. A game is a site. It has its own rules. It marks moments of rupture, it is voluntary… The body has a capacity, then it has its own rules. The moments of rupture are the moments of connection and suspension. And the desire is of letting itself carried away through the transformation without resting on anywhere. It is about transiting without going anywhere, wandering at the borders.



Caillois emphasises the importance of the alea or chance, a characteristic of performance. This implies the random, the incertitude. It is an aspect that abolishes the stability of performance. Marvin Carlson remarks that the physical sensation leads to corporeal conscience that liberates the body from conventional structures of control and from signification.



Incertitude, ambiguity, eventuality are the traits that can be equally attributed to the stelarcian body, open to a multiplicity for the fact that it makes itself a site. This site is open to the alien operations. Multiple actions are fulfilled at this site. The body is transforming itself to the performance of a multiplicity. And this process is marked by a continuous and indefinite becoming.









Notes:


(1) Michael Heim, The Metaphysics of Virtual Reality. Oxford University Press,1993. p.34


(2) William Gibson, Neuromancer. Ace Books, 1988


(3) Susie Ramsay, “Bring your Body: The Dance Community and New Technologies.” Art and Technology Zone


(4) Susan Kozel, "Virtual Reality: Choreographing Cyberspace," Dance Theatre Journal, vol. 11, No. 2, p. 34-37 (Spring-Summer 1994)


(5) Stelarc’s website: www.stelarc.va.com.au


(6) Ibid.


(7) Derrick de Kerckhove, “Art, technologies du virtuel, et psychologie. L’élargissement du champ cognitive”, Netmagazine


(8) Stelarc’s website


(9) Gilles Deleuze and Felix Guattari, A Thousand Plateaux: Capitalism and Schizophrenia. Athlone, London, 1988


(10) Stelarc’s website


(11) Gilles Deleuze, Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia, Univ. of Minnesota, 1998, p.8


(12) Stelarc’s website


(13) Mark Dery, Escape Velocity: Cyberculture at the End of the Century. Hodder & Stoughton, 1996


(14) Carole Hoffmann, “Le réseau comme extension prothéique du corps.” Publication électronique des actes des 1ères rencontres internationales, novembre 2000


(15)Maurice Merleau-Ponty, The Phenomenology of Perception. Gallimard, 1945, p.173


(16) Yannis Melanitis, “Interview with Stelarc.” 1999


(17) Carole Hoffmann, “Le réseau comme extension prothéique du corps.” Publication électronique des actes des 1ères rencontres internationales, novembre 2000


(18) Paul Virilio, “Du corps profane au corps profane.” Art Press, hors série no :12, 1991


(19) Stelarc’s website


(20) Brian Massumi, “The Evolutionary Alchemy of Reason.” Cyberconf


(21) Gilles Deleuze and Felix Guattari, A Thousand Plateaux: Capitalism and Schizophrenia. Athlone, London, 1988


(22) Marvin Carlson, Performance. A Critical Introduction. Routledge, 1996


(23) Ibid.